تاریخچه لیزرمو و روشهای دیگر از بین بردن موها
دی ۱۰, ۱۳۹۶موهای زائد و ناباروری
بهمن ۲۶, ۱۳۹۶
فولیکولهای مو شامل پیاز(ماتریکس و پاپیلای درم)، غلاف خارجی ریشه ، تنه و برآمدگی (Bulge) میباشد (شکل ۱) . عمق ماتریکس مو در پوست بسته به ناحیه بدن بین ۲ تا ۷ میلیمتر بوده و برامدگی مو در حدود ۱/۵ میلیمتر قطر دارد.
رشد مو توسط سلولهای بنیادی اپیتلیال واقع در برآمدگی ، نزدیک محل اتصال عضله راست کننده مو آغاز می شود. در طی مرحله آناژن ،تقسیم سریع سلولهای ماتریکس در پیاز مو سبب افزایش طول مو و انتقال ملانین به ساقه مو و در نتیجه پیگمانتاسیون آن میگردند.
در بالغین دو نوع مو شامل موی کرکی و موی ترمینال (نهایی) وجود دارد. موهای کرکی، ظریف و نازک با قطری حدود ۵۰-۲۰ میکرومتر بوده و رنگ روشنی دارند.
شکل ۱ - آناتومی مو
برای مشاهده تصویر کلیک کنید
به موهای پرزی اصطلاحاً «کرک هلویی» گفته میشود. موهای ترمینال اغلب خشن و ضخیم بوده، با قطری حدود ۳۰۰-۱۵۰ میکرومتر و تیره رنگ میباشند.
نوع مویی که یک فولیکول تولید می کنند ممکن است به مرور زمان تغییر کند. به عنوان مثال در طی دوره بلوغ افزایش سطح هورمونهای آندروژنی سبب جایگزینی موهای کرکی با موهای ترمینال در برخی مناطق بدن میگردد.یا بر عکس در حالت آلوپسی آندروژنیک ، موهای کرکی جایگزین موهای ترمینال میشوند.
فولیکول مو یک ساختار خود ترمیمی دارد و شامل تجمعاتی از سلولهای بنیادین با استعداد تولید مثل خودشان هستند. حداقل در مدلهای جانوری ذکر شده است که یک موی کامل حتی بعد از اینکه ماتریکس فولیکول توسط جراحی برداشته میشود ،امکان احیاء دوباره دارد.
هرچند ناحیه درمال پاپیلا واقعا قسمتی از مو نیست ولی منطقهی بسیار مهمی برای القاء (induction) موی بعدی و تولید ملانین در موهای ترمینال محسوب میشود.
پیشتر تصور میشد که ماتریکس مو تنها مرکز رشد مو است و با تخریب لیزری این مراکز رشد بتوان به حذف موی دائم دست پیدا کرد. اما تحقیقات جدید نشان داده است که ماتریکس تنها مرکز رشد مو نیست و موهای جدید ممکن است از پاپیلای درمی، ماتریکس فولیکول یا ناحیه برجستگی (Bulge)مو شکل بگیرند. این سلولهای بنیادین معمولاً در یک منطقه محافظت شده پرعروق و پر عصب، در مجاورت توده های سلول در حال تکثیرسریع یافت میشوند.
درواقع آنها بعد از کندن مو دست نخورده و سالم برجای میمانند. سلولهای بنیادین از نظر ساختار و بیوشیمی نسبتاً تمایز نیافته هستند و با استعداد تکثیر بالایشان ، مسئولیت نگهداری و بازسازی بلندمدت بافت مو را بر عهده دارند. این سلولها میتوانند در واکنش به زخم یا برخی محرکهای رشد خاص ، تحریک شوند.

چرخهی رشد مو
Hair Growth Stages
طی سه مرحله تغییرات خاص بولب مو در عمق پوست رخ میدهد
1 - آناژن
مرحله رشد فعال مو است و در طی آن پیاز مو از حداکثر پیگمانتاسیون تیره برخوردار است.
2 - کاتاژن
مرحله واپسروی است . تقسیم سلولی متوقف شده و فولیکول مو شروع به تحلیل می نماید .
3 - تلوژن
مرحله استراحت و خاموشی بوده و پیاز مو از حداقل پیگمانتاسیون برخوردار است
نمای ظاهری ساقه مو در بالای سطح پوست در طی این سه مرحله از رشد مو تغییر نمیکند.
مرحلهی رشد آناژن با توجه به سن، فصل، منطقه، جنسیت، ترازهای هورمونی و برخی زمینههای ژنتیکی تغییر میکند و تا 6 سال هم ممکن است به درازا بکشد . بدلیل این متغیرها، طول مدت چرخه مو توسط محققان بصورت متفاوت گزارش شده است.
موهای ابتدای مرحله آناژن بیشترین حساسیت را به درمان با لیزر دارند زیرا ماتریکس دارای حداکثر مقدار ملانین بوده و پیاز مو در بیشترین میزان تیرگی خود قرار دارد. درصد موهای آناژن بسته به ناحیه ی بدن متفاوت است (جدول زیر).
در مناطقی که حداکثر میزان موهای آناژن وجود دارد (مثل اسکالپ) سریعترین پاسخ به درمان لیزر مشاهده میشود.
نقاط بدن |
موی آناژن (%) |
مدت زمان تلوژن (ماه) |
پوست سر |
85 |
3-4 |
ریش |
70 |
2.5 |
لب بالا |
65 |
1.5 |
زیر بغل |
30 |
3 |
ناحیه تناسلی |
30 |
3 |
بازوها |
20 |
4.5 |
ساق پا |
20 |
6 |
درصد موهای آناژن و طول مدت تلوژن در هر ناحیه |
طول مرحلهی کاتاژن نسبتاً ثابت است و بهطور کلی حدود 3 هفته میباشد، همچنین مرحلهی تلوژن معمولاً تا سه ماه طول میکشد. از طول مدت تلوژن بعنوان یک راهنمای کلی برای تعیین فواصل درمان با لیزر استفاده میشود.
برای مثال در ناحیه بالای لب طول مرحله تلوژن کوتاه بوده و در نتیجه نیاز به فواصل تقریباً ۱ ماهه بین درمانها می باشد. درحالی که طول مدت مرحله تلوژن در ساق بیشتر بوده و فواصلی درمانی میبایست ۲ ماه یا بیشتر باشد.
اصولاً بلندی نهایی مو بهوسیلهی مدت زمان مرحلهی آناژن تعیین میشود. به نظر میرسد که موی انسان بهطور مداوم رشد میکند، چرا که چرخههای رشد فولیکولهای موهای متفاوت با همدیگرهمزمان نیستند.
ظاهر هیستولوژیک فولیکول مو به طور چشمگیری در هر مرحله از رشد تغییر میکند. فولیکول آناژن معمولاً درعمق پوست همتراز با سطح چربی زیرجلدی قرار دارند. مرحله کاتاژن با تغییرات پیکنوتیک در هسته کراتینوسیتها و آپوپتوز بخشگردن فولیکول همراه است. کل ناحیه گردن فولیکول (از نقطه اتصال عضلهی راست کننده مو تا عمقیترین بخش فولیکول) بجز ممبران بازال جذب میشود. در طی مرحله آناژن جدید، جوانه موی ثانویه پایین رفته و رشد میکند تا ساقه مو تشکیل شود.
حساسیت موی آناژن به پروسههای مخرب از جمله لیزر و منابع نور ، ناشی از ایجاد اختلال متابولیک در سلولهای در حال میتوز فعال ماتریکس است . نوع واکنش نیز وابسته به مدت زمان و شدت سرکوب میباشد.
لین و همکارانش (lin et al. 1998) توضیح دادند که فولیکولهای لیزر شده در مرحلهی تلوژن فقط یک تعویق رشد بمدت چند هفته را نشان میدهد، در حالی که اگر این فولیکولها در مرحلهی آناژن لیزر شوند ممکن است از بین رفته یا تاخیر رشد پیدا کنند و یا به مرحلهی تلوژن تغییر وضع بدهند.
این مسئله میتواند تغییرات چرخهی مو بدلیل لیزر را توضیح دهد. تکرار جلسات لیزر میتواند باعث همزمانی مرحلهی آناژن موهای یک ناحیه توسط القا و یا کوتاه کردن مرحلهی تلوژن شود که می تواند تأثیر حذف مو را با هر جلسه متوالی افزایش دهد.
توضیح دیگر برای همزمانی میتواند این باشد که فولیکول ها سریعاً از بین نمیروند بلکه دچار یک توقف رشد بعد از یک چرخه آناژن کوتاه شده میشوند. این محققان نشان میدهند که حضور ملانین درون یک فولیکول مو میتواند مهمتر از زمان تقویمی تکرار درمان باشد.
رنگ مو بهطور ژنتیکی تعیین میشود .ملانین رنگدانهای است که سبب ایجاد رنگ در پوست و مو میگردد و در نواحی مختلف فولیکول مو شامل ساقه، پیاز و غلاف خارجی ریشه مو قرار دارد . نوع و مقدار ملانین ، نتیجه نهایی رنگ را مشخص میکند.
تولید ملانین فقط در حین مرحله آناژن بوسیلهی ملانوسیتهای پیاز مو انجام گرفته و سپس گرانولهای ملانین به کراتینوسیتهای مو انتقال مییابند.
هر رنگ مو ناشی از نوع خاصی از ملانوزوم است موی های تیره حاوی تعداد زیادی از گرانولهای یوملانین هستند در حالیکه موهای روشن ،گرانولهای فئوملانین دارند.
موهای قرمز واجد مخلوطی از اریتروملانین در فئوملانین هستند. در موهای خاکستری تغییرات دژنراتیو در ملانوسیتها مانند ایجاد واکوئل و کاهش محتوای ملانین دیده میشود و در موهای سفید تعداد ملانوسیتها شدیدا کاهش یافته و یا کلا وجود ندارند.
در بیشتر افراد، میزان ملانین موجود در موها نسبت به ملانین اپیدرم بسیار بیشتر است بهطوری که ضریب جذب نور توسط ساقه و پیاز مو تقریباً 2 تا 6 برابر اپیدرم است در نتیجه مو ها در مقایسه با پوست میزان بیشتری از انرژی سیستمهای لیزری را به خود جذب خواهند کرد.
بنابراین تضاد رنگ بین اپیدرم و شفت مو از عناصر بسیار مهم در تعیین طول موجهای اپتیمال و مدت زمان پالس برای درمان موفقیتآمیز محسوب میگردد.
برای تضاد رنگ بالا (موهای مشکی و پوست روشن) میتوان از فلوئنسهای بالا، طول موجهای کوتاهتر و پهنای پالس کوتاه بدون ریسک آسیب اپیدرم استفاده کرد و بالعکس مناطق تضاد پایین (موی مشکی و پوست تیره) نیازمند فلوئنسهای پایین، طول موجهای بلندتر و پهنای پالس طولانیتر برای درمان بیخطر و ایمن میباشند.
با وجود آنکه بسیاری از افراد تنها بدلایل زیبایی جهت رفع موهای زاید مراجعه میکنند اما برخی دیگر دارای یک علت زمینه ای طبی جهت رشد بیش از حد موها هستند که بررسی طبی و هورمونی را پیش از انجام لیزر موبری ضروری می سازد.
تعدادی از هورمونها همراه با هورمون تیروئید و هورمونهای رشد در افزایش موها موثر هستند. استروژنها تأثیر اندکی روی رشد مو دارند در عوض اندروژنها مهمترین عامل تعیین کننده توزیع مو در بدن هستند.
تستوسترون ، اندروژن اصلی بدن است و در فولیکول مو توسط آنزیم 5 آلفا ردوکتاز به دهیدروتستروژن (DHT) تبدیل میشود که ناحیه درمال پاپیلا را برای تولید موی ترمینال حاوی ملانین تحریک میکند.
تأثیر اندروژنها روی رشد موی بدن وابسته به میزان گیرندهای اندروژن و 5 آلفا ردوکتاز است. آندروژن ها بر روی ترمینال شدن موهای کرکی موثرند ولی در تعداد و تراکم موها نقشی ندارند.
همچنین پوست مناطق غیرجنسی بدن (مثل مژه، ابرو، پشت و طرفین اسکالپ) نسبتاً مستقل از تأثیر اندروژنها هستند.
مناطق دیگر کاملاً در برابر آندروژنها حساس هستند. در مناطقی شامل منطقهی پوبیس و زیربغل ، حتی هنگام وجود میزان پایینی از اندروژنها فولیکولهای مو ترمینال می شوند. این مناطق در اوایل سن بلوغ زمانی که فقط میزان اندکی از آندروژنها حضور دارند، رشد موی انتهایی را آغاز می کنند.
در مقابل برخی مناطق پوست فقط به میزان بالایی از آندروژنها واکنش نشان میدهند.
این مناطق شامل سینه، شکم، پشت، رانها، بالای بازوها و صورت میشود. وجود موهای انتهایی در این مناطق مختص به جنس مذکر می باشد و اگر در خانمها وجود داشته باشد نوعی بیماری از جمله هیرسوتیسم محسوب میشود.
هیرسوتیسم به رشد بیش از حد موهای ترمینال در خانمها با الگوی مردانه اطلاق می شود که در نواحی حساس به آندروژن همچون لب بالا، چانه، قفسه سینه، بخش فوقانی شکم، کمر و باسنها مشاهده میگردد.
این مشکل 5 تا 10 % خانمها را در گیر کرده است هیرسوتیسم تقریبا همواره به علت تولید بیش از حد آندروژن وعمدتاً تستوسترون ایجاد می شود.
PCOS شایعترین عامل هیرسوتیسم بوده و بیماران معمولا با نامنظمی عادت ماهانه همراه با چاقی درتنه مراجعه می کنند. سایر علل کمتر شایع هیرسوتیسم شامل هیپرپلازی مادرزادی آدرنال، تومورهای مترشحه آندروژن تخمدان و آدرنال، داروها (مثل دانازول) و سایر اختلالات نادر مثل بیماری کوشینگ، هیپرتکوز (یک اختلال تخمدانی غیر بدخیم) و سندرمهای مقاومت شدید به انسولین میباشد.
هیپرتریکوز رشد بیش از حد موهای کرکی است که دربدن منتشر بوده و غیر وابسته به اندروژن میباشد ، گرچه این حالت بطور رایج ژنتیکی و ایدیوپاتیک می باشد اما ممکن است ناشی از داروها (مثل پردنیزولون، فنی توئین، مینوکسیدیل، سیکلوسپورین) یا به علت یک بیماری سیستمیک (مثل هیپرتیروئیدی، بی اشتهایی عصبی، سوء تغذیه، پورفیری، درماتومیوزیت و سندرمهای پارانئوپلاستیک) باشد.
در بیمارانی که یک اختلال طبی زمینه ای یا مشکل هورمونی زمینه ای محرک رشد موهای زاید وجود دارد تا درمان پاتولوژی زمینه ، به بی مویی دائم توسط لیزر دست پیدا نمیکنند.
برای مثال افزایش سطح آندروژن که در شرایطی همچون PCOS مشاهده می شود به داروهای ضد بارداری خوراکی حاوی استروژن و یا به همراه اسپیرونولاکتون که واجد اثرات آنتی آندروژنی هستند پاسخ میدهد. پس از آنکه وضعیت طبی بیمار به حالت پایدار رسید نتایج موبری دایمی خواهد بود.
هدف اصلی هورمون درمانی ، جلوگیری از رشد موهای جدید و یا کاهش رشد موهای ترمینال موجود است. اگرچه گاهی هورمون درمانی بهتنهایی باعث نازک شدن و کم رنگ شدن موهای ترمینال میگردد ولی بهطور کلی روند موهای ترمینال شده را معکوس نمیکند و در اینجا اهمیت انجام لیزر درمانی خود را نشان میدهد.
توماس فیتزپاتریک، متخصص پوست هاروارد در سال 1975، مقیاسی را برای طبقه بندی عددی رنگ پوست انسان و پاسخ انواع پوست به اشعه ماوراء بنفش مطرح نمود.
این مقیاس به شکل واضح پیشبینی کننده خطر بروز عوارض پس از درمان بوده و از آن به عنوان راهنمایی جهت انتخاب نوع و شدت درمان لیزر استفاده میشود.
افراد با تیپ فیتزپاتریک روشن تر 1 تا 3 ، با کمترین خطر تغییرات پیگمانی مواجه هستند در حالیکه افراد با تیپ فیتزپاتریک تیره 4 تا 6 ، با خطر بیشتر هیپو یا هیپرپیگمنتاسیون مواجه بوده و درمان محافظه کارانه تری را نیاز دارند.
 |
 |
 |
 |
 |
 |
تیپ فیتزپاتریک I
|
تیپ فیتزپاتریک II
|
تیپ فیتزپاتریک III
|
تیپ فیتزپاتریک IV
|
تیپ فیتزپاتریک V
|
تیپ فیتزپاتریک VI
|
رنگ پوست
بسیارسفید
|
رنگ پوست
سفید
|
رنگ پوست
سفید تا زیتونی
|
رنگ پوست
گندمی
|
رنگ پوست
قهوه ای تیره
|
رنگ پوست
سیاه
|
رنگ مو
بلوند، بور
|
رنگ مو
بلوند تیره،خرمایی
|
رنگ مو
قهوه ای تیره
|
رنگ مو
سیاه
|
رنگ مو
سیاه
|
رنگ مو
سیاه
|
رنگ چشم
آبی ،خاکستری سبز
|
رنگ چشم
آبی
|
رنگ چشم
قهوه ای
|
رنگ چشم
قهوه ای تیره
|
رنگ چشم
قهوه ای تیره
|
رنگ چشم
سیاه
|
همیشه می سوزد، هیچوقت برنزه نمیشود
|
همیشه می سوزد،
گاهی برنزه می شود
|
گاهی می سوزد،
اغلب برنزه می شود
|
بندرت می سوزد،
اغلب برنزه می شود
|
بسیاربندرت می سوزد
اغلب برنزه می شود
|
هیچ گاه نمی سوزد
|
انواع پوست بر اساس مقیاس فیتزپاتریک |