پسوریازیس

پسوریازیس (به فرانسوی: Psoriasis)، صدفک یا داءالصدف بیماری پوستی مزمن خودایمنی است. این بیماری واگیردار نیست و هنگامی رخ می‌دهد که دستگاه ایمنی بدن سیگنال‌های اشتباهی می‌فرستد. این سیگنال‌ها باعث افزایش سرعت چرخهٔ رشد سلول‌های پوست می‌شود؛ یعنی افزایش رشد سلول‌های پوستی بیشتر  از میزان ریختن آن‌ها.

پسوریازیس مشکل مرتبط با دستگاه ایمنی بدن و یک بیماری ژنتیکی است و محرک‌های آن استرس، صدمه به پوست، برخی داروها و عفونت می‌باشد.

پنج نوع اصلی پسوریازیس،شامل  پلاکی، خالدار، معکوس، پوسچولار و اریترودرمیک می‌باشد. شایع‌ترین آن پسوریازیس پلاک‌مانند است که با ناحیه‌هایی قرمزرنگ با پوششی نقره‌ای و سفید از سلول‌های مردهٔ پوست مشخص می‌شود.

پسوریازیس در هر نقطه‌ای از بدن مانند زانو، آرنج، پوست سر و کف دست و پا می‌تواند مشاهده شود و با سایر شرایط جسمی جدی ماننددیابت، بیماری‌های قلبی و افسردگی در ارتباط است. حدود ۳۰ درصد از افراد مبتلا به پسوریازیس به آرتریت پسوریاتیک مبتلا می‌شوند.

پسوریازیس اغلب در سنین جوانی شروع می‌شود، اما می‌تواند در هر سنی از دوران نوزادی تا سنین کهولت شروع شود. زنان و مردان تقریباً به یک نسبت به این بیماری مبتلا می‌شوند.

این بیماری درمان قطعی ندارد، اما داروهای بسیاری وجود دارند که با استفاده از آنها، پسوریازیس کنترل می‌شود. انواع روش‌های کنترل پسوریازیس عبارتند از: درمان‌های موضعی، نور درمانی، داروهای سیستمیک، بیولوژیک و طب مکمل و جایگزین.  پسوریازیس اگر چه آزار دهنده است ولی در صورت درمان مناسب و رعایت دستورهای پزشکی، می‌توان آن را کنترل کرد.

همه گیری شناسی

حدود ۲٪  افراد و بالغ بر بیش از ۱۲۵ میلیون نفر در سراسر جهان پسوریازیس دارند. اگرچه آمار دقیقی در مورد شیوع این بیماری در ایران وجود ندارد، اما باید گفت پسوریازیس در ایران جزو بیماری‌های شایع پوستی بوده و به نظر می‌رسد در شمال ایران حتی از شیوع بالاتری نیز برخوردار باشد.

  ۲۹ اکتبر (۷ آبان) روز جهانی پسوریازیس می‌باشد.

بیماری‌زایی

پسوریازیس یک بیماری مرتبط با دستگاه ایمنی بدن است. در طی این بیماری دستگاه ایمنی با ارسال سیگنال‌های معیوب موجب تسریع رشد سلول‌های پوست می‌شود. در واقع در حالت عادی سلول‌های پوست بطور دائم از لایه‌های زیرین به طرف سطح حرکت کرده، در آنجا هسته‌های خود را از دست داده و به صورت پوسته‌های مرده از بدن دفع می‌شوند. این روند بطور معمول حدود یک ماه به طول می‌انجامد، اما در جریان پسوریازیس، چرخهٔ حیات سلول‌های پوست بر اثر همان اشکالات دستگاه ایمنی، سرعت یافته، در نتیجه چندین لایه سلول مرده در سطح پوست تجمع پیدا می‌کنند که همان پوسته‌های پسوریازیس را تشکیل می‌دهند.

علائم

علائم پسوریازیس می‌تواند بین افراد مختلف، متفاوت باشد و شامل یک یا چند از نشانه‌های زیر شود

• تکه‌های قرمز روی پوست که با فلس‌های نقره‌ای پوشیده شده‌است.
• نقاط کوچک پوسته پوسته شده (معمولا در کودکان دیده می‌شود).
• پوست خشک و ترک خورده که ممکن است خون‌ریزی هم بکند.
• خارش و سوزش در نقاطی از پوست.
• ناخن ضخیم، سوراخ شده یا برآمده.
• مفاصل متورم و سفت شده (آرتریت پسوریاتیک).

تشخیص

پسوریازیس اغلب با معاینه بالینی تشخیص داده می‌شود و هیچ تست خونی برای تشخیص آن وجود ندارد، هر چند گاهی اوقات انجام برخی آزمایش‌ها برای یافتن علل شعله‌ورکنندهٔ آن ضروری است. در هر حال در موارد مشکوک، می‌توان از بیوپسی پوست استفاده کرد. در این روش پزشک با بریدن تکهٔ کوچکی از پوست و بررسی آن زیر میکروسکوپ، بیماری را تشخیص می‌دهد. پسوریازیس ممکن است با درماتیت (اگزما) اشتباه گرفته شود.

انواع پسوریازیس

پنج نوع پسوریازیس وجود دارد. یادگیری بیشتر در مورد نوع پسوریازیس خود کمک خواهد کرد که بهترین درمان برای شما تعیین شود.

پسوریازیس پلاکی

پلاک پسوریازیس، یک مرکز نقره‌ای احاطه شده توسط یک مرز قرمز می‌باشد. بازوی فردی که با پسوریازیس پلاکی پوشش داده شده‌است.  پسوریازیس پلاکی (Plaque Psoriasis) (پسوریازیس والگاریس) رایج‌ترین شکل از بیماری است و به صورت تکه‌های برآمده و قرمز پوشش داده شده با یک لایهٔ سفید نقره‌ای از سلول‌های پوست مرده به نظر می‌رسد. این تکه یا پلاک اغلب در پوست سر، زانو، آرنج و کمر ظاهر می‌شود. آن‌ها اغلب خارش‌دار و دردناک هستند، و می‌توانند خون‌ریزی کنند.

پسوریازیس خالدار

 پسوریازیس خالدار (Guttate) یا قطره‌ای یک نوع از پسوریازیس است که به صورت ضایعات نقطه مانند کوچک به نظر می‌رسد. پسوریازیس خالدار اغلب در دوران کودکی یا جوانی شروع می‌شود، و می‌تواند توسط یک عفونت استرپتوکوکی باعث شده باشد. این نوع شایع‌ترین پسوریازیس، پس از پسوریازیس پلاکی است. حدود ۱۰ درصد از افرادی که به پسوریازیس مبتلا می‌شوند، پسوریازیس خالدار دارند.

پسوریازیس معکوس 

پسوریازیس معکوس (Inverse) یا فلکسورال به صورت ضایعات قرمز در روی بدن مانند پشت زانو، زیر بغل یا در کشاله ران است. ممکن است صاف و براق به نظر برسد. بسیاری از مردم از نوع دیگری از پسوریازیس در جای دیگر در بدن در همان زمان مبتلا هستند.

پسوریازیس پوسچولار منتشر

پسوریازیس پوسچولار (Pustular) یا چرک‌دانه‌ای که با جوشهای چرکی سفید (تاول چرک غیر عفونی) احاطه شده توسط پوست قرمز به نظر می‌رسد.چرک متشکل از سلول‌های سفید خون است. این یک عفونت نیست، و مسری نمی‌باشد.

پسوریازیس اریترودرمیک 

پسوریازیس اریترودرمیک (Erythrodermic) به صورت خاص شکل التهابی پسوریازیس است که اغلب بر بیشتر سطح بدن تأثیر می‌گذارد. این ممکن است که در ارتباط با پسوریازیس پوسچولر von Zumbusch رخ می‌دهد.

این یک نوع نادر از پسوریازیس است و یک بار یا بیشتر در طول عمر ۳ درصد از افرادی که پسوریازیس دارند رخ می‌دهد. به‌طور کلی در افرادی که پلاک پسوریازیس ناپایدار به نظر می‌رسد. این به این معنی است که ضایعات به وضوح تعریف نشده‌است.

گستردگی، قرمزی آتشین و لایه برداری از پوست مشخصهٔ این فرم از پسوریازیس است. خارش شدید و درد اغلب با آن همراه است.افراد با شعله‌ور شدن پسوریازیس اریترودرمیک باید فوراً به دکتر مراجعه کنند، این شکل از پسوریازیس می‌تواند تهدیدکنندهٔ زندگی باشد.

مکان‌های پسوریازیس

پسوریازیس می‌تواند در هر نقطه‌ای از بدن مانند بر روی پلک، گوش، دهان و لب‌ها، چین‌های پوست، دست و پا، و ناخن خود را نشان دهد. پوست در هر یک از این سایت‌ها متفاوت است و نیاز به درمان‌های مختلف دارد.

پوست سر

حداقل نیمی از تمام افرادی که به پسوریازیس مبتلا هستند آن را بر روی پوست سر خود دارند. پسوریازیس پوست سر می‌تواند بسیار ملایم، خفیف، با پوسته پوسته شدن کم باشد. همچنین می‌تواند بسیار شدید با ضخامت و پوست سر پوشیده شده از پلاک باشد. پسوریازیس می‌تواند فراتر از خط مو بر روی پیشانی، پشت گردن و اطراف گوش‌ها گسترش یابد.

سایر اختلالات پوستی مانند درماتیت سبوره‌ای، ممکن است مشابه پسوریازیس پوست سر باشد. با این حال، پسوریازیس پوست سر، پودری با برق نقره‌ای به نظر می‌رسد، در حالی که درماتیت سبوره‌ای زرد و چرب به نظر می‌رسد. در پسوریازیس پوست سر کوتاه کردن یا تراشیدن مو باعث تأثیر بیشتر درمان‌های موضعی و نوردرمانی می‌شود.

صورت

پسوریازیس صورت اغلب بر ابرو، پوست بین بینی و لب بالا، پیشانی بالا و خط مو تأثیر می‌گذارد. با پسوریازیس در صورت و اطراف آن باید به دقت برخورد شود چون پوست در اینجا حساس است.

دست و پا

شعله‌ور شدن ناگهانی پسوریازیس در دست‌ها و پاها به سرعت و با دقت باید درمان شود. در برخی از موارد، ترک خوردگی، تاول و تورم همراه با عود آن وجود دارد.

ناخن

تغییرات ناخن در ۵۰ درصد از افراد مبتلا به پسوریازیس و حداقل ۸۰ درصد از افراد مبتلا به ورم مفاصل پسوریاتیک رخ می‌دهد.

پسوریازیس می‌تواند باعث سوراخ شدن یا غیرعادی شدن ناخن‌ها (رشد بیش از حد، رفتن رنگ ناخن و حتی اونیکولیز یعنی جدا شدن ناخن از بستر) بشود. اصولاً درمان پسوریازیس ناخن مشکل است.

پسوریازیس تناسلی

رایج‌ترین نوع پسوریازیس در منطقهٔ تناسلی پسوریازیس معکوس است، اما انواع دیگر پسوریازیس می‌تواند بر روی اندام تناسلی به خصوص در مردان ظاهر شود. پسوریازیس تناسلی نیاز به درمان دقیق و مراقبت دارد.

نواحی با پوست‌ چین‌دار

پسوریازیس معکوس می‌تواند در پوست‌های چیندار مانند زیر بغل و زیر سینه رخ دهد. این شکل از پسوریازیس اغلب با مالش و عرق کردن تحریک می‌شود.

 

علل و محرک ها

در حالی که دانشمندان هنوز نمی‌دانند که دقیقاً چه چیزی باعث پسوریازیس است، اما دستگاه ایمنی و ژنتیک نقش عمده‌ای در افزایش آن دارند.

محققان بر این باورند که یک فرد برای ابتلا به پسوریازیس، باید ترکیبی از ژن‌هایی که باعث پسوریازیس می‌شود را داشته و در برابر عوامل خارجی خاص شناخته شده به عنوان «محرک» قرار گرفته باشد.

محرک‌های ایجاد پسوریازیس عبارتند از: استرس، صدمه به پوست(پدیدهٔ کوبنر)، نوشیدنی‌های الکلی،برخی داروها (مانند: لیتیم،داروهای ضد مالاریا،پروپرانولول،کویندین،ایندومتاسین) و عفونت.

اگر چه از نظر علمی اثبات نشده، برخی از افراد مبتلا به پسوریازیس گمان می‌برند که آلرژی، رژیم غذایی و آب و هوا محرک پسوریازیس آنهاست.

درمان

گزینه‌های درمانی برای پسوریازیس
درمان‌های موضعی : پماد، کرم، لوسیون، ژل، یا کف	آنالوگ ویتامین D3  مانند، کلسیپوتریول
	کورتیکواستروئیدها  به عنوان مثال، بتامتازون و هیدروکورتیزون
	آنترالین/ دیترانول
	رتینوئیدهای موضعی
فتوتراپی  (درمان با نور فرابنفش)
درمان‌های سیستمیک قرص یا تزریق/وریدی	متوتروکسات
	سیکلوسپورین
	اسیترتین
	داروهای بیولوژیک
	مولکول‌های کوچک خوراکی مانند، اپرمیلاست

در حال حاضر این بیماری درمان قطعی ندارد، اما داروهای بسیاری وجود دارند که با استفاده از آنها، بیماری پسوریازیس کنترل می‌شود. با توجه به متفاوت بودن پسوریازیس در افراد مختلف، روش درمان در هر فرد بسته به سن، جنس، شغل، وسعت بیماری و بسیاری از عوامل دیگر متفاوت خواهد بود.

انواع روش‌های درمانی عبارتند از

• درمان‌های موضعی
• نور درمانی
• داروهای سیستمیک
• بیولوژیک
• درمان‌های جدید خوراکی و طب مکمل و جایگزین

درمان‌های موضعی

درمان‌های موضعی با تماس به پوست استفاده می‌شوند و معمولاً اولین درمان است. کورتیکواستروئیدهای موضعی معمولاً شایعترین درمانی است که برای پسوریازیس استفاده شده، باعث کم شدن التهاب و تحریک‌پذیری پوست می‌شود.

خیلی از اوقات پزشک ترکیبی از یک داروی از بین برندهٔ لایهٔ شاخی (کراتولیتیک) مانند اسید سالیسیلیک و استروئید موضعی را تجویز می‌کند. نکتهٔ مهم در مصرف کورتیکوستروئیدهای موضعی آن است که غالباً پس از مدتی، دیگر آن پاسخ مطلوب ابتدایی حاصل نمی‌شود، ضمن آنکه خطر نازک شدن پوست در اثر مصرف این داروها نیز وجود دارد؛ بنابراین انتخاب دقیق نوع استروئید موضعی و مصرف درست آن می‌تواند باعث کم شدن این اثرات ناخواسته شود.

علاوه بر کورتیکواستروئیدهای موضعی و داروهای کراتولیتیک داروهای قدیمی‌تری چون قطران زغال‌سنگ و دیترانول نیز از مدت‌ها قبل در درمان پسوریازیس بکار رفته و با اثرات قابل قبولی همراه بوده‌است. همچنین استفاده از ترکیبات موضعی ویتامین D₃(کلسیپوتریول و کلسیتریول) نیز در درمان این بیماری با نتایج خوبی همراه بوده‌است. تازاروتین نیز یک ویتامین مشتق شده، رتینوئید موضعی است که برای کم کردن رشد سلول‌های پوست استفاده می‌شود.

محصولات دیگر حاوی موادی مانند آلوئه ورا، جوجوبا، پیریتیون روی و کپسایسین وجود دارد، که برای مرطوب کردن، تسکین دادن، کاهش مقیاس یا تسکین خارش استفاده می‌شود.

نور درمانی

نور درمانی، شامل تاباندن نور ماوراء بنفش به پوست به صورت منظم و تحت نظارت پزشکی است. درمان در کلینیک پوست یا در خانه با دستگاه فتوتراپی انجام می‌شود.

درمان با طول موج‌های خاصی از نور می‌باشد. در واقع در این روش که از قدیمی‌ترین روش‌های درمانی در بیماری‌های جلدی می‌باشد، بیمار پس از مصرف دارویی به نام پسورالن(P)، که از عصارهٔ گیاهان خانوادهٔ هویج بدست می‌آید، در برابر اشعهٔ ماوراء بنفش (UVA) قرار می‌گیرد.

از همین روست که به این روش درمانی، PUVA درمانی گفته می‌شود. این روش‌های درمانی غالباً در بخش‌های پوست بیمارستان‌ها، مراکز تخصصی پوست و گاهی نیز در مطب پزشکان یا با استفاده از نور خورشید انجام می‌شود. از لیزر اگزایمر نیز در درمان پسوریازیس استفاده می‌شود.

داروهای سیستمیک

داروهای سیستمیک داروهای تجویزی است که به صورت خوراکی یا تزریقی می‌باشد و در سراسر بدن کار می‌کند. آن‌ها معمولاً برای افراد با پسوریازیس و آرتریت پسوریاتیک متوسط تا شدید استفاده می‌شوند.

معمولاً متوترکسات اولین دارویی است که برای این منظور بکار می‌رود. این داروی سرکوب‌کننده سیستم ایمنی که در سال ۱۹۵۱ برای اولین بار در درمان پسوریازیس مصرف شد، تکثیر سلول‌های پوست را کم کرده و غالباً به خوبی بیماری را کنترل می‌کند. متوترکسات می‌تواند هم به صورت خوراکی و هم تزریقی مصرف شود و غالباً پس از چند هفته اثر آن ظاهر می‌شود.

داروی دیگر سیکلوسپورین یک داروی سرکوب‌کننده سیستم ایمنی است که اولین بار برای کمک به جلوگیری از رد پیوند در بیماران پیوند عضو مورد استفاده قرار گرفت. همچنین مشتقات ویتامین آ که به رتینوئیدها معروف هستند مانند اسیترتین (نئوتیگازون) با کاستن تکثیر سلول‌های پوست، باعث بهبود پسوریازیس می‌شوند. از داروهای دیگر می‌توان به داروهای تأیید نشده برای درمان پسوریازیس مانند هیدروکسی اوره، ایزوترتینوین، مایکوفنولات موفتیل، سولفاسالازین و تیوگوانین اشاره کرد.

طبیعی است که تمام این داروها با نظر پزشک تجویز شده و برای اطمینان از بی‌عارضه بودن آنها، انجام آزمایش‌های پایه و دوره‌ای ضروری است.

داروهای بیولوژیک

داروهای بیولوژیک معمولاً برای پسوریازیس و ورم مفاصل پسوریاتیک متوسط تا شدید که به درمان‌های دیگر پاسخ نمی‌دهد تجویز می‌شوند. آن‌ها توسط تزریق یا داخل وریدی (IV) وارد بدن می‌شوند.

طی چند سال گذشته طیف جدیدی از داروها غالباً به روش زیست‌فناوری (بیوتکنولوژی) ساخته شده‌اند که قادرند با تصحیح اختلالات حاصل شده از پسوریازیس، بیماری را بهبود بخشند. این داروها که غالباً به داروهای «بیولوژیک» معروفند، گاهی اوقات با نتایج بسیار درخشانی همراه هستند اما فعلاً فقط در موارد بسیار شدید بیماری مصرف می‌شوند.

داروهای بیوژنریک

بیوژنریک یا بیوسیمیلار به داروهایی گفته می‌شود که کاملاً مشابه با داروهای بیولوژیک تولید شده توسط سازنده اولیه که برای اولین بار روش تولید آن را ابداع کرده‌است، می‌باشد.

Altebrel (اتانرسپت) و CinnoRA (آدالیمومب) داروهای بیوژنریک تولید شده توسط ایران هستند. Erelzi (اتانرسپت)، Amjevita (آدالیمومب) و Inflectra (اینفیلیکسیماب) دیگر داروهای بیوژنریک می‌باشند.

درمان‌های جدید خوراکی

درمان‌های جدید خوراکی با مهار مولکول خاص در ارتباط با التهاب، بهبود نشانه‌های بیماری پسوریازیس را به همراه دارد. برخلاف بیولوژیک‌ها، که از منابع زنده به دست آمده و باید از طریق تزریق یا انفوزیون تجویز شود، این درمان را می‌توان به‌طور مؤثر به عنوان قرص‌های خوراکی تحویل داد.

جدیدترین درمان خوراکی برای پسوریازیس و آرتریت پسوریاتیک، Otezla (اپرمیلاست) است. Otezla ورم مفاصل پسوریاتیک را با تنظیم التهاب در داخل سلول بهبود می‌بخشد. این از یک آنزیم شناخته شده به عنوان فسفودی‌استراز ۴، یا PDE4 جلوگیری می‌کند. PDE4 کنترل بسیاری از التهاب در سلول‌ها، که می‌تواند بر سطح التهاب در بیماری پسوریازیس تأثیر بگذارد را بر عهده دارد.

پزشکی مکمل و جایگزین

پزشکی مکمل و جایگزین (CAM) گروهی متنوع از مراقبت‌های پزشکی و سیستم سلامت، شیوه‌ها و محصولات است که در حال حاضر به نظر نمی‌رسد که بخشی متعارف از طب غربی باشد.

درمان‌های مکمل و جایگزین عبارتند از: رژیم غذایی و تغذیه، درمان گیاهی، ذهن/بدن درمانی، ورزش، یوگا و تای چی.

مکمل‌ها و رژیم غذایی

کاهش وزن، داشتن قلبی سالم، استفاده از مواد غذایی ضد التهابی و فاقد گلوتن و مصرف ویتامین‌ها می‌توانند در بهبود پسوریازیس مؤثر باشند.